Sinds het Voorbereidingsjaar 2014/2015 doen drie middelbare scholen in Amsterdam mee aan het Pilotproject Jongerenrechtbanken. Ieder schooljaar worden op die scholen nieuwe jongerenrechters opgeleid, en spreken zij zelf recht over zaken die op hun school zijn voorgevallen.
De Christelijke Scholengemeenschap Buitenveldert is een ondernemende, Amsterdamse school, gelegen in een groene wijk op de grens van Amsterdam en Amstelveen. Een school voor Mavo, Mavo/Havo, Havo en Havo/Vwo, waar de sfeer bovengemiddeld goed is. De CSB is een actieve school waar leerlingen op een eerlijke manier uitgedaagd worden om zelfdenkende wezens te worden: mensen die straks met een frisse blik de wereld inkijken.
De Open Schoolgemeenschap Bijlmer is een bijzondere school voor vwo, havo en vmbo, waar leerlingen al veertig jaar leren van elkaars talenten. De OSB gelooft dat wie je wordt op weg naar je eindexamen, net zo belangrijk is als het diploma dat je aan het einde van de rit behaalt. Een school is er niet alleen om kennis bij te brengen. Emotionele, creatieve en praktische talenten verdienen net zo veel aandacht. Wij laten leerlingen door een breed lesaanbod en eigen lesmethoden, werken en leren met wat wij noemen: ‘hoofd, hart en handen’.
Het St. Ignatiusgymnasium, onderdeel van de stichting voortgezet onderwijs Amsterdam-Zuid, biedt uitdagend, inspirerend en betekenisvol onderwijs met klassieke vorming als verrijkend perspectief. Het IG heeft aandacht voor verschillen en stimuleert eigen initiatief. En richt zich op de ontwikkeling van zelfverantwoordelijke individuen en sociale wereldburgers die optimaal toegerust zijn voor het wetenschappelijk onderwijs en de kennisintensieve maatschappij van de 21e eeuw.
Het Comenius Lyceum is een kleine school voor havo en vwo. Onze leerlingen worden opgeleid tot zelfbewuste, kritische wereldburgers die goed zijn voorbereid op hun toekomst. Dit doen we onder anderen door veel aandacht te besteden aan burgerschapsvorming. Ook ons unieke Econasium, dat een doorlopende leerlijn in duurzaamheid vormt, draagt hier aan bij. Onze leerlingen leren hierdoor het vervolgonderwijs en verschillende werkvelden goed kennen en helpen de wereld zo mooi mogelijk te maken.
Hieronder wordt – geheel geanonimiseerd – een verslag van een zitting van de Jongerenrechtbank op een van de drie scholen weergegeven, incl. de uiteindelijke uitspraak.
Zeven dagen nadat het vuurwerkincident heeft plaatsgevonden, moet Tom voor de jongerenrechtbank verschijnen. Hij heeft de zaak al voorbereid met zijn advocate. Zij hebben tijdens het voorbereidingsgesprek nagedacht over welke herstelmaatregelen zij kunnen voorstellen aan de rechtbank en ook heeft de advocate hem verteld hoe een zitting verloopt en wie daarbij aanwezig zijn.
De leden van de jongerenrechtbank en de projectleider komen een half uur voordat de zitting begint bijeen in het lokaal om zich voor te bereiden. De aanklager en projectbegeleider denken samen na over passende herstelmaatregelen die aan de rechter voorgesteld kunnen worden. De rechters beslissen wie van hen de voorzitter wordt.
Door de tafels in een U-vormt te zetten en de togashirts aan te trekken wordt het klaslokaal door de leden van de jongerenrechtbank omgetoverd in een zittingszaal. Tom mag binnen komen.
De drie rechters, aanklager en de advocate van Tom zitten klaar als hij binnenkomt. Er is geen benadeelde aanwezig, omdat een docent en een hele klas benadeeld zijn door het incident. De benadeelde docent is voor de zitting reeds gesproken door de aanklager. Deze aanklager zal naast de belangen van de school ook de belangen van de benadeelden vertegenwoordigen, waardoor de rol van advocaat van benadeelde in deze zitting overbodig is. De advocate van Tom had hem verteld dat hij zijn ouders mee mocht nemen, maar Tom vond dit niet nodig. Verder zit de projectleider in het lokaal.
De voorzitter opent de zitting door te vertellen waar Tom van wordt beschuldigd en door uit te leggen wat er tijdens de zitting gaat gebeuren. De aanklager benoemt de gevolgen van het incident aan de hand van de vaste vragenlijst.
Vervolgens geeft de advocate een toelichting. Zij noemt ook mogelijke herstelmaatregelen. De aanklager brengt vervolgens ook mogelijke herstelmaatregelen naar voren, welke door de rechter worden herhaald. De rechter vraagt de aanwezigen of zij nog iets willen zeggen. Tom krijgt het laatste woord en geeft aan dat hij niets meer wil zeggen, waarna de rechters het lokaal verlaten voor beraad. Na vijf minuten komen de rechters terug en noemen zij de maatregelen die zij zullen opleggen.
Tom zal als genoegdoening en herstel richting de school zes uur herstelactiviteiten voor de school verrichten en als excuus aan de klas en om het goede voorbeeld te geven een presentatie maken over de gevaren van vuurwerk. Hij overhandigt de presentatie persoonlijk aan de rector van de school om te laten zien dat hij verantwoordelijkheid heeft genomen en begrijpt dat vuurwerk afsteken op school ook nadelig is voor de school.
Tom geeft aan dat hij akkoord is met de opgelegde maatregelen en vraagt voor wanneer hij de maatregelen moet uitvoeren. De projectleider zal de uitspraak op papier zetten. De voorzitter van de rechtbank bedankt de aanwezigen en sluit de zitting. Tom verlaat het lokaal, de andere aanwezigen blijven in het lokaal om de zitting na te bespreken en de uitspraak op schrift te zetten.